Hoe autonomie bijdraagt aan meer werkgeluk

Bijgewerkt op: 26 sep 2023

Een belangrijke pijler van werkgeluk is voldoening. Medewerkers ervaren meer voldoening als zij autonomie en verantwoordelijkheid hebben in hun baan. Autonomie betekent handelen naar eigen keuze en kan dus betekenen dat je autonoom bent en ondertussen afhankelijk van elkaar bent. In deze blog ga ik dieper in op autonomie en hoe dat bijdraagt aan meer werkgeluk binnen de organisatie.

Nieuwsgierig aagje Onze natuur is dat de mens nieuwsgierig is en dat we zelf richting geven. Autonomie zorgt voor dat medewerkers hun werk daadwerkelijk beter doen, een hogere productiviteit, minder burn-out en een hoger geluk niveau. Het stimuleert ook de natuurlijke nieuwsgierigheid.

Arbobalans Eind januari 2019 publiceerde TNO de Arbobalans. Dit jaarlijkse rapport geeft een mooi overzicht van de arbeidsomstandigheden in verschillende sectoren. Een aantal conclusies uit dit rapport is behoorlijk alarmerend. Het aantal mensen met burn-out klachten is weer verder gestegen. In 2007 zei ruim 11 procent burn-out klachten te hebben. In 10 jaar tijd is dit gestegen naar 16 procent. TNO geeft aan dat er twee belangrijke oorzaken aan deze stijging ten grondslag liggen.

Steeds minder autonomie Vooral een combinatie van hoge taakeisen, lage autonomie en hoge emotionele belasting blijken ongezond te zijn. Gek genoeg ervaren medewerkers steeds minder autonomie op de werkplek. In 2007 ervaarde 38 procent van de medewerkers regelmatig lage autonomie op het werk. In 2017 is dit gestegen tot 45 procent.

Routine wordt steeds minder Als je mensen laat kiezen waar en hoe ze willen werken, zijn ze productiever dan ooit. Routinematige banen zullen verdwijnen en de banen die overblijven vereisen juist creativiteit, vakmanschap en contactuele vaardigheden: eigenschappen die goed gedijen in een organisatie met meer autonomie en eigen verantwoordelijkheid. Last but not least: bedrijven zoeken naar een meer duurzame manier van werken. Meer autonomie in je werk leidt tot minder ziekteverzuim en meer werkgeluk. Je raakt niet zo snel uitgeput en kunt tot op hogere leeftijd prima doorwerken.

Waargenomen autonomie

Het ander aspect is waargenomen autonomie, het gevoel dat je een beetje kunt doen waar je zin in hebt. Iedereen weet dat als je werkt er ook wel eens zaken zijn waar je niet zo veel zin in hebt. Werken in een strakke hiërarchische organisatie, van 9 tot 5 uur, met teveel deadlines, regelgeving, bureaucratie en vergaderingen die niet nodig zijn, zorgt voor aantasting van onze waargenomen autonomie en daarmee ook het werkgeluk.

Geheim recept voor gelukkig werken Verreweg de meeste mensen voelen zich gelukkig op het werk als ze de ruimte krijgen om zelfstandig beslissingen te nemen en het gevoel hebben ertoe te doen. Mensen gaan daarnaast met plezier naar het werk als ze goed contact hebben met collega’s, zich gewaardeerd voelen en er ruimte is voor ontwikkeling.

Een goed voorbeeld: stuur op resultaat Leg de focus binnen de onderneming op de output en het resultaat van ieders werk. Het maakt niet uit hoe het werk wordt gedaan, wanneer of waar, als het resultaat maar goed is. De productiviteit neemt toe en stress neemt af. Medewerkers richten zich op hun werk in plaats van zich te richten of iemand hun betrapt op niet aanwezig zijn. Belangrijk is wel dat er goede afspraken worden gemaakt.

Waarom zou iemand privé een hypotheek van twee ton kunnen afsluiten, maar op zijn werk toestemming moeten vragen om printer-toner te bestellen als hij het nodig heeft?

Hoe dan? Meer autonomie? Medewerkers geven aan dat meer autonomie voor 53 procent zit in meer vertrouwen en zeggenschap. Het andere deel dat behoefte heeft aan meer autonomie (47%) geeft aan dat minder regels en procedures het meest bevorderlijk zouden zijn. Andere zaken die uit onderzoek naar voren komen en het werkgeluk verhogen zijn: meer draagvlak voor ideeën (14%) en meer inzicht in de gedachtegang van de directie (10%). Ook een cultuur waarin medewerkers minder afgerekend worden op fouten verhoogt voor sommigen het werkgeluk (3%).

Hoe meer autonomie je hebt, des te gelukkiger je bent. Uit onderzoek blijkt dat er een causaal verband bestaat tussen de hoeveelheid autonomie die mensen ervaren en de frequentie waarin ze ziek zijn. Wanneer mensen manager worden, ligt hun ziekteverzuim significant lager. Ze kunnen dan meer zelf bepalen.

Inzicht? en nu?

Altijd prettig om dergelijke inzichten te verkrijgen over de relatie tussen autonomie en werkgeluk. Ik denk dat iedereen zich hiervan een goed beeld kan vormen. Maar dan? Hoe breng je dit nu in de praktijk? Mijn advies is om te starten, begin met kleine stapjes en voer veranderingen geleidelijk door.

Simpele tips voor meer gevoel van verantwoordelijkheid en autonomie

*Vraag het de medewerkers eens: dit lijkt een open deur maar als manager of bedrijf wordt veel gedaan omdat men denkt dat medewerkers dat leuk, prettig of fijn vinden. Is dat ook echt zo? Daar kom je enkel achter door er naar te vragen.

*Geef een project aan een aantal medewerkers met een duidelijk beoogd resultaat, budget en tijdsplanning. Meer niet en wordt verrast door het resultaat!

*Neem je personeelshandboek weer eens ter hand en loop alle afspraken en voorwaarden langs met de vraag “Is deze afspraak strikt noodzakelijk of kan ik dit overlaten aan de medewerkers zelf?” Denk bij strikt noodzakelijk aan veiligheid. Durf afspraken te schrappen die niet strikt nodig zijn, desnoods voor een tijdelijke periode en ervaar wat er gebeurt.

* Laat de medewerkers bijvoorbeeld meedenken over de inrichting van het kantoor, de werkplekken en de koffiehoek en geef ze de vrijheid om het anders te doen.